„Dla naszego pokolenia szklanym pantofelkiem jest prezerwatywa” – Chuck Palahniuk – „Fight Club"

Bohaterem powieści Podziemny krąg jest trzydziestoparoletni mężczyzna, cierpiący na bardzo wyjątkową formę bezsenności. Lekarz jako formę terapii, proponuje mu uczestnictwo w różnego rodzaju grupach wsparcia. Mężczyzna zaczyna angażować się w spotkania, na których ludzie próbują pomóc sobie w przeżyciu ekstremalnych doświadczeń. Intensywne bodźce zmuszają bohatera do analizy własnej sytuacji i w pewnym stopniu go uzależniają. Mężczyzna zaczyna w swojej podświadomości szukać doświadczeń, które w bardzo agresywny i imperatywny sposób będą uzupełniać jego pragnienie poczucia życia, potrzeby dotyku przemijania i istnienia w określonej chwili. Bohater poznaje dwie osoby, będące dla niego kimś zupełnie innym niż koledzy z pracy, czy rodzina. Pierwszą z wymienionych osób jest kobieta, Marla Singer – postać tyleż enigmatyczna, co prostolinijna, do której mężczyzna z czasem zaczyna żywić intensywniejsze uczucia. Drugą osobą jest spotkany na plaży Tyler Durden.

Mężczyźni zaprzyjaźniają się ze sobą, albo raczej zawierają układ, który pozwoli im wzajemnie koegzystować na poziomie dobrej znajomości. Razem zakładają tajmy klub walk zrzeszający mężczyzn, dla których codzienność przestała być atrakcjna. Z czasem coraz więcej mężczyzn zgłasza się do elitarnego klubu, w którym nie tylko mogą rozładować emocje i uciszyć agresję, ale też zyskują poczucie przynależności do czegoś istotniejszego niż rutyna kolejnych przeżywanych dni.

Tyler Durden jest całkowitym przeciwieństwem bohatera. Jest mężczyzną inteligentniejszym, przystojniejszym, bardziej błyskotliwym i zdecydowanie bardziej stanowczym, wzbudzającym respekt, który potrafi wyegzekwować od otaczających go ludzi takie działania, jakie są dla niego najbardziej pożądane. Jego silna osobowość, zdaje się uzupełniać pozorne niedookreślenie charakteru bohatera.

Opisy wzajemnych doświadczeń i prób, wskazują na silną obecność anarchistycznego stosunku obu mężczyzn do otaczającej ich rzeczywistości. Dla bohatera, który dotąd wyrażał siebie poprzez posiadane rzeczy (przykładem mogą być meble IKEA), poznanie błyskotliwego Tylera Durdena jest doskonałą terapią, pozwalającą mu na zaistnienie w otaczającym go świecie. Wspólna znajomość daje mu poczucie wartości, pewność siebie, większą świadomość podejmowanych decyzji i otwiera możliwości realizacji pragnień. Walki, które toczy z innymi – przygodnymi – mężczyznami, pozwalają bohaterowi na wcielenie się w odwróconą rolę demiurga, stworzyciela chaosu, z którego sam wyczyta constans i istotę rzeczy. Świat Podziemnego kręgu, to świat topiący się w chaosie ograniczeń, uprzedzeń, małostkowości wynikającej z egzystencjalnej pustki. To świat bezkształtnych tworów i paranoidalnych wizji rozdwojonego, chorego umysłu bohatera. „Dla naszego pokolenia szklanym pantofelkiem jest prezerwatywa” – takie określenie łączy w sobie mit sięgania po czystość, doskonałość i pełnię, a jednocześnie niszczy go. Ta symboliczna antylogia, jest doskonałym zobrazowaniem powieściowej rzeczywistości Podziemnego kręgu.

W wielu recenzjach Fight Clubu, spotkałem się ze stwierdzeniem występowania w powieści bezimiennego narratora. Nie do końca tak jest. O ile nikt z bohaterów nie zwraca się do mężczyzny po imieniu, o tyle kilkakrotnie w trakcie akcji utworu imię zostaje wymienione jako przymiotnik, określający części jego ciała, emocji lub też osobowości.

Słuchając Fight Clubu w interpretacji Borysa Szyca ma się wrażenie, że świat przedstawiony w powieści jest opisem wydarzeń z pierwszych stron gazet. Aktorowi udało się uchwycić wyjątkowy klimat stanu umysłu bohatera, w którym szaleństwo przybiera formę logicznego ciągu zdarzeń, a jego pragnienia wydają się brzmieć tak prawdziwie, jak słowa czytane z pamiętnika. Nawet melodia czytanych myśli, czy wyczuwalne uwrażliwienie na emocje bohaterów powieści, zostały idealnie zrównoważone przez lektora. To doskonała interpretacja tekstu Palahniuka! Polecam.

Za audiobooka serdecznie dziękuję Wydawnictwu Niebieska Studnia.