"Clarissa" jest odczytywana jako powieść o naruszalności i naruszeniu, o prawie osoby do samostanowienia. Chcę spojrzeć na "Clarissę" pod innym kątem. Tak rozpoczyna swój wykład w University of Chicago w roku 1995 późniejszy laureat literackiego Nobla. Z czasem, wykład ten zostanie przeredagowany i zamieszczony w zbiorze esejów pisarza.
Czytając tekst Johna Maxwella Coetzee’ego dotyczący powieści Samuela Richardsona – Clarissa, można dojść do jakże słusznego wniosku o istnieniu ludzkich zachowań, których zapalnikiem bytu nie jest rozum lecz namiętność prowadząca do niewoli osobowej, pod których wpływem człowiek pozostaje nad wyraz często. To powieść o ludziach, którzy nie potrafią współistnieć z doskonałością zamkniętą w pełnej formie… Jak bardzo jest ona drażniąca, jak duże pokłady w człowieku każą mu ją opisać, określić – rozkładając na części pierwsze. Jakże łatwo ją zniszczyć w oczach innych osób. Człowiek już poprzez próbę odkrycia tajemnicy, niszczy ją samą. A później w miejsce prawdziwej wartości wtłacza się jej pozory. Inne, uzurpacyjne twory zachowań. I już tylko biały strój wystarcza, aby uznać kogoś za prawdziwie niewinnego. Aby przedstawiać go, jako osobę żyjącą w stanie – podążając za noblistą– vita angelica – dziewiczym.
Pewne podobieństwa nasuwają się same – czytając powieść Samuela Richardsona z 1748 roku, nie sposób nie wspomnieć o innej, pisanej najprawdopodobniej w trzydzieści lat później – tym razem francuskiej – powieści epistolarnej Niebezpieczne związki, której autorem jest Pierre Chaderlos de Laclos. Proponuję lekturę Clarissy, a w ślad za nią lekturę Niebezpiecznych związków… z małą uwagą – Niebezpieczne związki możemy przeczytać w doskonałym tłumaczeniu Tadeusza Boya-Żeleńskiego, natomiast Clarissę – niestety, ciągle tylko w oryginale.
Polecam Dziwniejsze brzegi. Są to eseje literackie z lat 1986 – 1999 J. M. Coetzee’ego. Autor Elizabeth Costello dzieli się z nami swoimi przemyśleniami na temat życia i twórczości m. in. Antonii Susan Byatt, Salmana Rushdiego, Amosa Oza, Nadżiba Mahfuza oraz Doris Lessing.
Prześlij komentarz