Istnieje pewna książka, której przeczytanie może być
śmiertelne. Nie dla czytającego, lecz dla słuchacza, i nie cała, ale jej
fragment. Mimo to, Wiersze i rymowanki ze wszystkich stron świata stają się
źródłem całego zamieszania w powieści Chucka Palahniuka zatytułowanej
Kołysanka.
Wspomniany zbiór wierszy i historyjek, przeznaczony do
czytania dla dzieci, na dwudziestej siódmej stronie zawiera śmiertelnie groźny
wiersz-usypiankę, który staje się przyczyną nagłej śmierci niemowląt. Po jego
przeczytaniu adresat wiersza zapada w głęboki sen, z którego już nigdy się nie
obudzi. Bohaterowie Kołysanki – Carl Streator, dziennikarz pracujący nad cyklem
artykułów poświęconych tragicznej śmierci dzieci oraz Helen Boyle, właścicielka
agencji nieruchomości, odkrywają działanie dziecięcego wierszyka. Wspólnie
postanawiają zniszczyć wszystkie istniejące egzemplarze książki. Nie jest to
jednak wcale takie proste jakby się wydawało, ani cel takiego działania nie
jest tak szczytny, za jaki w pierwszej chwili może uchodzić. Dodatkowo, jak na
prozę Palahniuka przystało, nic w realizacji takiej idei nie wydaje się być
jednoznaczne i do końca właściwe. Bohaterowie Kołysanki bardzo szybko zdają sobie
sprawę z możliwości, jakie daje im posiadanie książki i nauczenie się
wiersza-usypianki na pamięć – co wcale nie okazuje się takie trudne, bo wiersz
dosyć szybko wnika bardzo głęboko do ich świadomości.
Jak zachowuje się człowiek, który może stać się panem nie
tylko swojego życia, ale także życia innych ludzi? (Usypianka doskonale sprawdza
się również na dorosłych odbiorcach). Słowami doskonałego satyryka, którego
czarny humor powieści przeplata się ze zjadliwą ironią i cynizmem bohaterów, czytelnik
obserwuje poczynania ludzi, którzy rozpoczynają swoją karkołomną „zabawę w Pana
Boga”. W obliczu możliwości panowania nad życiem i śmiercią, a w konsekwencji
nad losami świata, rodzące się szaleństwo przedstawione jest w wyjątkowo
oszczędny, minimalistyczny wręcz sposób. Czworo bohaterów – oprócz dziennikarza
i właścicielki agencji nieruchomości, w podróż mającą na celu zniszczenie
egzemplarzy książki, wybierają się również asystentka Helen, Mona, oraz jej
chłopak Ostryga – wikłają się w układy względem siebie i względem własnego
życia. Emocje towarzyszące walce o palmę boskości, bo tak można określić cel
działań podjętych przez Carla i Helen, zaczynają wymykać się spod kontroli.
Nienawiść zostaje zmieszana z uczuciem udającym miłość, a troska o dobro
drugiego człowieka okazuje się być tylko bezpostaciową ideą, zasłaniającą lęki,
małostkowość i zemstę na przeznaczeniu za własne słabości i brak umiejętności
godzenia się z rzeczywistością.
Kołysanka jest zarówno kryminalną historią o duchach,
kolejną powieścią drpanowaniu nad życiem i śmiercią, jak
również opowieścią o stracie. W krytyce konsumpcjonizmu, wyrażanej za
pośrednictwem swojej prozy, Chuck Palahniuk po raz kolejny przedstawia
człowieka w ekstremalnym otoczeniu niecodziennych zdarzeń, zmuszających go do
działania i popełniania błędów w tak dużym stopniu, aby dało to efekt
jaskrawości i przerysowania, który to z kolei skoncentruje uwagę czytelnika na
prawdziwych problemach przykrytych płaszczem owego konsumpcyjnego stylu życia.
We wszystkich kulturach zagadnienia boskości,
nieśmiertelności, życia i śmierci, stanowiły bardzo istotny element
kształtowania się tej konkretnej kultury. Chuck Palahniuk wymyślił taką, która
przyniosła konkretne narzędzie do działania w postaci wiersza-usypianki, które
doskonale sprawdziło się w kulturze innej, odmiennej od tej, która zrodziła owo
narzędzie, bez – co ważne z punktu widzenia religioznawstwa – wymogu uwierzenia
w jego bezsprzeczne działanie i efektywność. Bohaterowie nie musieli uwierzyć w
magiczne możliwości wiersza, mogli od razu
obserwować efekty jego działania i
eksperymentować z nim. Albo może zupełnie odwrotnie, i wszystko to, co Chuck
Palahniuk opisuje w Kołysance, jest tylko przedstawieniem działań szaleńców, którzy
wymyślili sobie zaklęcie jako sposób panowania nad ludzkimi istnieniami, sposób
sprawowania kontroli nad życiem i śmiercią? Jednakże w jednym i w drugim
przypadku pozostaje samo zagadnienie władzy i panowania, wydające się być
centralną osią, wokół której przesuwają się powieściowe wydarzenia, a bohaterowie
podejmują działania, umożliwiające im wpływ na losy świata.
Za książkę serdecznie dziękuję Wydawnictwu Niebieska Studnia.
Prześlij komentarz